Zayıflama ilacında sağlık riski

Sadece ABD’de, Wegovy/Ozempic, Zepbound ve Saxenda gibi enjeksiyon yoluyla kullanılan zayıflama ilaçlarını son bir yılda kullandığını bildirenlerin oranı, nüfusun yüzde 12’sine ulaştı. Bu, 2024’ün başında kaydedilen oranın iki katından fazla.

Avrupa ülkelerinde de zayıflama iğnelerine olan talep hızla artıyor. Örneğin İngiltere’de yapılan bir araştırma, halkın yüzde 21’inin son bir yılda kilo verme ilacı almak için yerel eczanelere ya da internet üzerinden satış yapan platformlara başvurduğunu ortaya koydu. Reuters’ın haberine göre Almanya’da da insanlar, bu ilaçları kendi ceplerinden ödemek zorunda kalsalar bile kullanmaya istekli.

Bu yükselen talep ortamında Avrupa İlaç Ajansı, Eylül 2025’te “çevrimiçi reklamı yapılan ve satılan yasa dışı ilaçların oluşturduğu tehdidin büyüdüğü” uyarısında bulundu. Bunlar arasında henüz klinik deneme aşamasında olan ve bu nedenle insan kullanımına onaylanmamış retatrutid adlı ilacın sahte versiyonları da bulunuyor. Ayrıca bazı ülkelerde yasaklı sibutramin maddesini içeren ürünler de piyasada yer alıyor.

Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı (Interpol), zayıflama ilaçlarının dünya çapında ele geçirilen sahte ve onaysız ilaçlar arasında giderek daha büyük bir pay aldığına dikkati çekiyor. Ekim 2025’te İngiltere güvenlik makamları, şimdiye dek kaydedilen en büyük kaçak kilo verme ilacı operasyonunu gerçekleştirdi. Değeri 250 bin sterlini bulan baskında, aralarında binlerce retatrutid içeren enjeksiyon kaleminin bulunduğu ürünler ele geçirildi. Retatrutid, obezite ve diyabet tedavisi için henüz onaylanmamış, klinik deneme aşamasındaki deneysel bir ilaç adayı.

Zayıflama ilaçlarının neden sahtesi üretiliyor?

Bu sahte ürünlerdeki artışın birkaç nedeni var. Birincisi, orijinal ilaçların çok etkili olduğuna dair algı ve buna bağlı olarak talebin arzdan çok daha hızlı büyümesi. Sosyal medya fenomenleri ve ünlülerin bu ilaçları öne çıkarması da kullanımın normalleşmesine katkı sağladı.

Ozempic, sıklıkla kullanılan bir zayıflama ilacıFotoğraf: Joel Saget/AFP/Getty Images

İngiltere’nin önde gelen araştırma üniversitelerinden biri olan University College London’dan (UCL) Eczacılık Profesörü Oksana Pyzik şöyle diyor: “Ortada öyle bir furya var ki, halk bu ilaçları diyabet ve obezitenin klinik tedavisinde kullanılan, sıkı şekilde düzenlenen ilaçlar olarak değil; bir yaşam tarzı veya dış görünüş ürünü olarak görmeye başladı.”

Bu ilaçlar aslında tip 2 diyabet tedavisi için geliştirilmişti; günümüzde obezite tedavisinde de kullanılıyor. Farklı ticari adlara ve etken maddelere sahip olsalar da hepsi GLP-1 reseptör agonistleri grubuna ait.

En yaygın onaylı zayıflama ilaçları şunlar:

• Wegovy/Ozempic (semaglutid)*

• Zepbound (tirzepatide; İngiltere ve ve AB’de Mounjaro adıyla satılıyor)

• Saxenda (liraglutid)

GLP-1 reseptör agonistleri, iştahı baskılayan ve sindirimi yavaşlatan doğal hormonları taklit eder. Bu ilaçlar, yalnızca vücut kitle indeksi belirli bir eşikte olan kişilere reçeteyle ve güvenli biçimde verilebilir. Ayrıca oldukça pahalı.

Özellikle ABD’de bu ilaçların fiyatları hayli yüksek. Sigortası olmayan veya indirimden yararlanamayan hastalar için bir aylık tedavi 1000 doları aşabiliyor. Avrupa’da ilaçların fiyatları daha düşük olsa da yine de maliyetli.

Pyzik, aynı zamanda Fight the Fakes Alliance (Sahtecilikle Mücadele İttifakı) adlı girişimde de yer alıyor ve durumu şöyle özetliyor: “Kıt tedarik, yüksek talep ve yüksek fiyat; organize suç grupları için cazip bir alan yaratıyor.”

ABD’de fiyatlar 2026’nın başında düşmesi öngörülüyor. Trump yönetiminin Eli Lilly ve Novo Nordisk ile yaptığı anlaşmayla hükümetin TrumpRx sitesi üzerinden alınan ürünler daha ucuz olacak.

İnternetten zayıflama ilacı sipariş etmenin tehlikeleri

Kontrolsüz ve denetlenmeyen satıcılardan alınan ürünlerde risk yelpazesi geniş: Etkisiz maddeler, tehlikeli kontaminasyonlar, hijyenik olmayan iğneler ve hatalı dozlar. Dozlama hataları, GLP-1 ilaçlarının bilinen yan etkileri olan bulantı, kusma ve ishal gibi sorunları ciddi şekilde artırabilir.

Örneğin İngiltere’de bir kadın, güzellik salonundan aldığı ve Mounjaro (tirzepatid) diye satılan sahte semaglutid enjeksiyonları nedeniyle hayatını kaybetti.

ABD merkezli bir sivil toplum kuruluş olan Safe Medicines Partnership (Güvenli İlaçlar Ortaklığı) Direktörü Shabbir Safdar, bu tür olayların kamuoyuna daha iyi duyurulması gerektiğini söylüyor: “Kötü bir kararın sonuçlarını insanların öğrenmesi uzun vadeli bir bilinçlendirme gerektiriyor.”

Tehlike yalnızca sahte GLP-1 ilaçlarıyla sınırlı değil. Uzmanlar, kilo verme ilaçlarının uygun egzersiz ve sağlıklı beslenme alışkanlıklarıyla birlikte kullanılması gerektiğini vurguluyor. Doktora danışmanın şart olduğuna ve en önemli hususun sahte ürünlerden kaçınmak olduğuna dikkati çekiyorlar.

Uzmanlar, kilo verme ilaçlarını kullanırken, sağlıklı beslenmeye de dikkat edilmesi gerektiğini söylüyorFotoğraf: DHA

Örneğin Rusya’da Molecule adlı yasa dışı bir zayıflama ilacını kullanan kişilerde ağır yan etkiler görüldüğü bildiriliyor. Ürün sosyal medyada yaygın şekilde tanıtılıyor. Testler, Molecule’ün sibutramin içerdiğini ortaya çıkardı. Sibutramin, kalp krizi ve felç riskini artırdığı için Avrupa Birliği, İngiltere ve ABD’de yasaklanmıştı. Rusya’da yalnızca yetişkinlere reçeteyle veriliyor. Meksika sağlık otoriteleri de bu ilacın zayıflama amaçlı kullanılmasına karşı uyardı.

Pyzik şöyle diyor: “Tüm ilaçların riskleri vardır ve klinik bir gerekçe olmadan uzun süre alınmaları bu riskleri artırır. Sosyal medya trendlerini takip ederek bu ilaçlara yönelenler, sağlıkları üzerinde gerçek ve geri dönüşsüz olabilecek riskler aldıklarını anlamalı. Bu da tıbbi gözetim gerektirir.”

Sosyal medya sahte ilaç patlamasını nasıl körüklüyor?

İnternet siteleri ile TikTok, Facebook, Telegram sosyal platformlarında reçetesiz satılan zayıflama ilaçlarına ulaşmak son derece kolay. Safdar, “Sosyal medyada, yasa dışı ilaç satıcılarını tespit edip cezalandırmak için çok daha fazla güvenlik önlemine ihtiyaç var” uyarısında bulunuyor.

Sahte ürünler yasal eczanelere de sızabiliyor. Bu durum özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde yaygın; ancak ABD gibi yüksek gelirli ülkelerde de yaşanabiliyor. Safdar, bir eczanenin kullanılmış Saxenda kalemlerini satın alıp etiketlerini değiştirerek Ozempic olarak sattığı bir olayı örnek gösteriyor ve “Eczacılara her zaman tedarikçinin lisansını kontrol etmelerini öğretiyorum” diyor.

İnternetten ilaç satın alırken şu uyarı işaretlerine dikkat etmek gerekiyor: Sağlık bilgisi istemeyen ve reçete talep etmeyen siteler; ambalaj üzerindeki yazım hataları ve berrak olması gereken sıvının bulanık görünmesi.

*Editörün Notu: Wegovy ve Ozempic temelde aynı ilaç; zayıflama ilacı olarak satıldığında Wegovy, diyabet tedavisinde satıldığında Ozempic adını alıyor.