Güneş fiziğinde devrim: Kutuplar ilk kez görüntülendi

ESA’nın çalıştırdığı Solar Orbiter, Güneş’in kutuplarını görüntüleyen ilk araç oldu. Görüntüler Güneş’in manyetik alanı, döngüsü ve işleyişi hakkında eşsiz bilgiler sunabilir.

Güneş’in şimdiye kadarki tüm görüntüleri ekvator çevresinden çekilmişti. Bunun nedeni Dünya’nın ve tüm uzay araçlarının Güneş’in etrafında ekliptik düzlem adı verilen düz bir disk içinde dönmesi.

Solar Orbiter yörüngesini bu düzlemin dışına eğerek Güneş’i tamamen yeni bir açıdan ortaya çıkarıyor.

DAHA İYİLERİ DE GELECEK

ESA’nın açıklamasına göre, Solar Orbiter devrim niteliğindeki görüntüleri kaydettiği sırada Güneş’i ekvator bölgesinin 17 derece altından, yani yıldızın güney kutbunu doğrudan görebileceği bir açıdan gözlemliyordu.

Uzay aracı gelecek yıllarda yörüngesini daha da eğecek. Bu da kutupların daha net görüntülerinin de kaydedileceği anlamına geliyor.

ESA Bilim Direktörü Prof. Carole Mundell, “Bugün insanlığın Güneş’in kutbuna dair ilk görüntülerini ortaya koyuyoruz” dedi.

“Güneş bize en yakın yıldızdır, yaşam kaynağıdır ama modern uzay ve yer sistemlerinin de bozucusudur, bu yüzden nasıl çalıştığını anlamamız ve davranışını tahmin etmeyi öğrenmemiz şart.”

Mundell, “Solar Orbiter misyonumuzdan gelen bu yeni ve benzersiz görüntüler, güneş biliminin yeni bir döneminin başlangıcı” diye de ekledi.

DAĞINIK MANYETİZMA

Solar Orbiter’ın kutup gözlemlerinden elde edilen ilk bilimsel bulgulardan biri, güney kutbunda Güneş’in manyetik alanının şu anda karmakarışık olduğu.

Normal bir mıknatısın belirgin bir kuzey ve güney kutbu varken, uzay aracının ölçümleri Güneş’in güney kutbunda hem kuzey hem de güney kutuplu manyetik alanların bulunduğunu gösteriyor.

Bu dağınıklığın yalnızca kısa bir süreliğine, “solar maksimum” döngüsünde gerçekleştiği biliniyor. Güneş her 11 yılda bir, sakin veya fırtınalı geçen bir döngüsünü tamamlıyor ve yenisini başlatıyor. Yıldız, 2019’da 25. döngüsüne girdi.

Bu 11 yıllık döngüler sırasında yıldızın manyetik kutupları düzenli olarak yer değiştiriyor. Söz konusu döngülerden daha sakin olanına, yani yıldızdaki patlamaların ve lekelerin minimum seviyeye indiği dönemlere “solar minimum” deniyor. Güneş lekelerinin arttığı ve patlamaların da sıklaştığı evrelere ise “solar maksimum” adı veriliyor.

JEOMANYETİK FIRTINALARIN SIRRI ÇÖZÜLEBİLİR

Güneş’in özellikle de “solar maksimum” gibi hareketli evrelerde sıklıkla lekelere ve patlamalara ev sahipliği yaptığı biliniyor. Bu olaylar sırasında uzaya savrulan radyoaktif parçacıklar Dünya’ya ulaştığında Güneş fırtınalarına veya jeomanyetik fırtınalara sebebiyet veriyor.

Güneş fırtınaları GPS sistemlerini ve radyo dalgalarını kesintiye uğratarak yeryüzünde iletişimin felç olmasına ve hatta elektrik kesintilerine sebebiyet verebiliyor. Ayrıca yörüngedeki uyduları rotasından çıkararak astronotlar için de tehlike arz ediyor.

Bilim insanları uzun süredir bu fırtınaları önceden tahmin etmenin yollarını arıyor.

Solar Orbiter’ın ölçümleri işte bu parçacıkların Güneş rüzgarı şeklinde nasıl fırlatıldığını ortaya çıkarabilir. Güneş’in bu fırtınaları nasıl ürettiğini ortaya çıkarmak misyonun temel bilimsel hedeflerinden biri.

Misyondaki Fransız araştırmacı Frédéric Auchère, “Güneş’ten çıkan rüzgarın ölçümleri, kutupların karanlıkta kalması nedeniyle engelleniyordu. Artık Solar Orbiter ile yüksek enlemlerden ölçümler mümkün” dedi.

“Bu, Güneş fiziğinde bir devrim yaratacak.”