NASA, ünlü göktaşı Bennu’da “mutluluk ve uyku molekülü” buldu

Dünya’da yaşamın nasıl başladığına dair tartışmalar uzun zamandır sürüyor. Bu teorilerden biri olan panspermia, yaşamın ya da yaşamın yapı taşlarının başka gezegenlerde oluşup asteroit ve kuyrukluyıldızlar araclığıyla Dünya’ya taşınmış olabileceğini öne sürüyor.

Ancak daha önce Dünya’ya düşen meteorların içinde bulunan bazı organik maddeler, çarpma sırasında oluşan kirlenme ihtimali nedeniyle bu teorinin kanıtı olarak değerlendirilemiyordu.

NASA’nın Bennu asteroidinden getirilen bozulmamış örnekleri ise bu soruyu netleştirmeye başladı. Çünkü bu kez, tamamen steril koşullarda toplanmış gerçek bir “zaman kapsülü” elde edilebiliyor.

KOZMİK ZAMAN KAPSÜLÜ

Bennu, Güneş Sistemi’nin oluştuğu ilk dönemlerden beri büyük ölçüde değişmeden kalan çok eski bir gök cismi.

OSIRIS-REx uzay aracı görevi, 24 Eylül 2023’te Bennu’dan topladığı 121,6 gramlık kaya ve toz örneğini Dünya’ya getirdi. Milyarlarca kilometre yol kat eden uzay aracı, saniyede 28 kilometre hızla hareket eden bir asteroitle buluşup örnek toplamayı başardı.

Bu örnekler üzerinde yapılan analizler, yaşamın temel yapı taşlarının eksiksiz biçimde Bennu’da bulunduğunu gösterdi. Araştırmacılar, DNA ve RNA’yı oluşturan beş temel nükleobazın tamamını tespit etti. Ayrıca canlıların kullandığı 20 amino asidin 14’ü örnekte mevcut. En dikkat çekici bulgu ise daha önce hiçbir meteoritte görülmemiş olan triptofan amino asidinin izlerine rastlanması oldu.

Triptofan şimdiye kadar uzay kaynaklı numunelerde görülmemişti.

ESKİ BİR SU DÜNYASININ İZLERİ

Angel Mojarro liderliğindeki araştırma ekibi, Bennu’nun kayalarında fillosilikatlar, karbonatlar ve manyetit gibi mineraller de buldu. Bu mineraller yalnızca sıvı suyun bulunduğu ortamlarda oluşuyor.

Bu da Bennu’nun ana gövdesinin bir zamanlar alkali ve su bakımından zengin bir ortamda karmaşık kimyasal reaksiyonlara sahne olduğunu gösteriyor.

Bu reaksiyonlar, tıpkı bir kimya laboratuvarı gibi, yaşamın yapı taşlarını biyolojik süreç olmadan üretebilecek nitelikteydi. Araştırmacılar, amino asitlerin ve nükleobazların oluşmasına yol açabilecek olası kimyasal yolları sıralıyor.

Arizona Üniversitesi’nden Dante Lauretta, ZME Science’a yaptığı açıklamada, “Bennu, yaşam ortaya çıkmadan çok önce küçük gökcisimlerinin dinamik ve organik açıdan zengin sistemler olduğunu gösteriyor” dedi.

TRIPTOFAN NEDEN ÖNEMLİ?

Triptofan Dünya’da vücudun serotonin ve melatonin üretmek için kullandığı, besinlerden almak zorunda olduğumuz bir amino asit. Ancak bu molekül oldukça hassas; atmosferden geçerken meteorların maruz kaldığı yüksek ısıya dayanamadığı için şimdiye kadar hiçbir uzay kaynağı örnekte tespit edilememişti.

Serotonin insanda mutluluk, canlılık ve zindelik veren bir nörotransmitter iken, melatonin de uyku kalitesini arttıran ve düzenleyen bir hormon.

OSIRIS-REx’in korunaklı kapsülü, bu kez triptofanın ilk kez gerçekten “Dünya dışı” olabileceğini kanıtladı.

Ancak triptofanın varlığı, başka bir dünyada yaşam belirtisi olarak tek başına yeterli değil. Çünkü artık bu amino asidin biyolojik süreçler olmadan da oluşabildiği kesinleşti.

ÇARPMA İHTİMALİ

Bilim insanları bu keşfin, Carl Sagan ve Christopher Chyba’nın yıllar önce ortaya attığı “yaşamın yapı taşlarının göktaşlarıyla taşındığı” fikrine en güçlü kanıtlardan biri olduğunu söylüyor.

Öte yandan Bennu’nun 2182 yılında Dünya’ya çarpma ihtimali de yüzde 0,037 olarak hesaplanıyor.

Böyle bir çarpışma “küresel kışa” yol açabilir; ancak şimdilik Bennu’nun bize sunduğu en büyük şey, yaşamın kökenine dair ipuçları.

Araştırma Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayımlandı.